Młodocianym pracownikiem w rozumieniu Kodeksu Pracy jest osoba, która ukończyła 15 lat, a nie przekroczyła 18 roku życia (art. 190 § 1 KP).
Warunkiem zatrudnienia młodocianych jest ukończenie przez nich co najmniej szkoły gimnazjalnej oraz otrzymanie i okazanie świadectw lekarskich, stwierdzających, że praca, którą będą wykonywać nie zagraża ich zdrowiu.
Przygotowanie zawodowe
W celu przygotowania zawodowego pracodawca zawiera umowę o pracę, która określa warunki pracy, w tym rodzaj przygotowania zawodowego (przygotowanie zawodowe młodocianych może odbywać się w formie nauki zawodu lub przyuczenia do wykonywania określonej pracy), czas i miejsce odbywania przygotowania zawodowego, sposób dokształcania teoretycznego oraz wysokość wynagrodzenia.
Nauka zawodu
Celem nauki zawodu jest przygotowanie młodocianego do pracy i zdobycie przez niego kwalifikacji zawodowych. Nauka zawodu obejmuje praktykę i teorię. Praktyczna nauka zawodu najczęściej realizowana jest u pracodawców, którzy zatrudniają młodocianych pracowników na umowę o pracę, natomiast teoretyczna podczas zajęć w zasadniczej szkole zawodowej. Nauka zawodu w branżowych szkołach I stopnia trwa 3 lata i jest zakończona egzaminem na kwalifikacje zawodowe.
Przyuczenie do wykonywania określonej pracy
Cel przyuczenia: przygotowanie młodocianego do pracy w charakterze przyuczonego robotnika.
Jest to przygotowanie wstępne, które umożliwia podjęcie praktycznej nauki zawodu. Przyuczenie do wykonywania określonej pracy kończy się egzaminem sprawdzającym.
Przyuczenie młodocianego do wykonywania określonej pracy może trwać od 3 do 6 miesięcy, a w przypadku młodocianych pracowników będących uczestnikami OHP do 22 miesięcy.
Czas trwania, zakres oraz program przyuczenia do wykonywania określonej pracy ustala pracodawca.
Osoby, które przed ukończeniem przyuczenia do wykonywania określonej pracy osiągnęły pełnoletniość, kończą przyuczenie na warunkach określonych dla młodocianych.
Zasady wynagradzania młodocianych
Stawka wynagrodzenia pracownika młodocianego zależy od poziomu przeciętnego miesięcznego wynagrodzenia i jest obliczana w stosunku procentowym do średniej płacy w gospodarce narodowej w poprzednim kwartale obowiązującego od pierwszego dnia następnego miesiąca po ogłoszeniu przez Prezesa Głównego Urzędu Statystycznego.
Stosunek procentowy wynagrodzenia, o którym mowa wynosi w pierwszym roku nauki – nie mniej niż 4%, w drugim roku nauki – nie mniej niż 5%, w trzecim roku nauki – nie mniej niż 6%.
Od 1 marca 2021 r. do 31 maja 2021 r. kwoty minimalnego wynagrodzenia pracownika młodocianego wynoszą:
- 272,90 zł w pierwszym roku nauki zawodu (nie mniej niż 5% przeciętnego wynagrodzenia),
- 327,48 zł w drugim roku nauki zawodu (nie mniej niż 6% przeciętnego wynagrodzenia),
- 382,06 zł w trzecim roku nauki zawodu (nie mniej niż 7% przeciętnego wynagrodzenia),
- 218,32 zł przyuczenie do wykonywania określonej pracy (nie mniej niż 4% przeciętnego wynagrodzenia).
Urlopy wypoczynkowe
Warto nadmienić, że młodocianym przysługuje prawo do urlopu wypoczynkowego. Po upływie 6 miesięcy od rozpoczęcia pierwszej pracy młodocianemu przysługuje prawo do urlopu w wymiarze 12 dni roboczych. Po upływie roku pracy młodocianemu przysługuje 26 dni roboczych urlopu wypoczynkowego.
W roku kalendarzowym, w którym młodociany kończy 18 lat ma prawo do urlopu w wymiarze 20 dni roboczych, jeśli prawo do urlopu nabył przed ukończeniem pełnoletności.
Ochrona zdrowia
Młodociany jest zobowiązany do przejścia wstępnych badań lekarskich przed podjęciem pracy. Ponadto młodociany przechodzi badania okresowe i kontrolne w trakcie zatrudnienia. Lekarz może orzec, że dana praca zagraża zdrowiu młodej osoby, wówczas pracodawca jest zobligowany zmienić rodzaj wykonywanej przez nią pracy. Kiedy nie ma możliwości zmiany rodzaju pracy, pracodawca musi niezwłocznie rozwiązać umowę o pracę z młodocianym i wypłacić odszkodowanie w wysokości wynagrodzenia za okres wypowiedzenia.
Pracodawca jest zobligowany przekazać informacje odnośnie ryzyka zawodowego, które jest związane z pracą wykonywaną przez młodocianego oraz o zasadach ochrony przed zagrożeniami również przedstawicielowi ustawowemu młodocianego. Należy pamiętać o tym, że nie wszystkie prace może wykonywać młodociany pracownik.
Ubezpieczenie społeczne
Młodociani zatrudnieni w celu przygotowania zawodowego pozostają w stosunku pracy, tym samym podlegają ubezpieczeniom społecznym na takich samych zasadach jak wszyscy pozostali pracownicy. Obowiązkowo podlegają więc ubezpieczeniom emerytalnemu, rentowym, chorobowemu i wypadkowemu.
Refundacja wynagrodzeń młodocianych pracowników
Pracodawca, który zatrudnia pracowników młodocianych w celu przygotowania zawodowego, może uzyskać refundację wypłaconych im wynagrodzeń oraz opłaconych od tych wynagrodzeń składek na ubezpieczenia społeczne: